آخرین مطالب
صنعت پتروشیمی یکی از حوزه‌های مهم صنعتی است که نقش بسیار مهمی در تأمین مواد اولیه، برای تولید محصولات شیمیایی و پلاستیکی دارد. این صنعت در ایران، با تأخیر ۵۰ ساله به بهره‌برداری از نفت رسیده است و این وقفه در شروع و خودکفایی صنعت، سبب رنج کشور از دو مشکل خام‌فروشی و عدم توسعه متناسب صنعت پتروشیمی شده است. در حال حاضر بیشترین صادرات غیرنفتی ایران از طریق صنعت پتروشیمی است؛ با این وجود هر تن محصول پتروشیمی به‌طور متوسط بین 300 تا 400 دلار ارزش دارد در حالی که این عدد در کشور عربستان 40 درصد و در کشورهای با دانش فنی بالا، مانند کره جنوبی و آلمان تا 600 درصد بیشتر است. از سوی دیگر ارزش مواد وارداتی پتروشیمی بیش از دو برابر محصولات صادراتی است. بنابراین توسعه دانش‌فنی ساخت مواد پتروشیمی در تکمیل زنجیره اصلی آن، یک گام اساسی در افزایش صادرات و درآمدزایی در این صنعت است. با این مقدمه در سلسله مقالات آتی به معرفی برخی محصولات پتروشیمی دارای ارزش افزوده مناسب و امکان پاسخ‌گویی به نیاز وارداتی کشور پرداخته خواهد شد. یکی از مواد و محصولات مهم در تکمیل زنجیره ارزش، ماده رزورسینول است.
رزورسینول(Resorcinol)، یک ترکیب آلی دارای حلقه بنزن‌ی با فرمول C6H4(OH)2 (شکل 1) است. این ترکیب در طبیعت و در حالت استاندارد، به شکل پودر کریستالی سفید و با قابلیت انحلال در آب مشاهده می‌شود. رزورسینول از بنزن به‌صورت سوزن‌های بی‌رنگ یا سفید متبلور می‌شود که به‌راحتی در آب، الکل و اتر حل می‌شود، اما در کلروفرم و دی سولفید کربن نامحلول است. در جدول 1 برخی از خواص فیزیکی و شیمیایی رزورسینول ذکر شده است.
در حال حاضر، بازار جهانی رزورسینول بیش از 487 میلیون دلار و سرعت رشد این بازار حدود 3.3 درصد است که نشان‌دهنده مصرف مناسب آن در سال‌های آتی است. در شکل 2، اندازه بازار جهانی رزورسینول از سال 2020 تا سال 2025، نشان داده شده است. همچنین، تأمین این ماده با قیمت جهانی هر تن بیش از 5900 دلار، کاملاً از طریق واردات و هر تن با قیمت 7100 دلار صورت می‌پذیرد. برآوردهای اولیه، نشان‌دهنده واردات 3.8 میلیون دلاری (حدود 500 تن در سال) این ماده در کشور است. قیمت بالا نسبت به هر تن، نشان‌دهنده ارزش مناسب توسعه دانش فنی این محصول است.
رزورسینول در چندین مرحله از بنزن تولید می‌شود که توسط دی آلکیلاسیون با پروپیلن شروع می‌شود تا 1،3-دی ایزوپروپیل بنزن تولید شود. اکسیداسیون و بازآرایی هاک این ماده، استون و رزورسینول می‌دهد (شکل 3). همچنین در مقادیر زیاد از سولفونیزاسیون بنزن با اسید سولفوریک بخار و از ذوب سود سوزآور به بنزن دی سولفونیک اسید حاصل، تشکیل می‌شود. رزورسینول همچنین می‌تواند از بنزن و پروپیلن با استفاده از روش پراکسید دی ایزوپروپیل بنزن با فرآیندی مشابه تولید ایزوپروپیل بنزن مشتق شود.
از کاربردهای رزورسینول می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
در شکل 5 سهم بازار جهانی رزورسینول، براساس کاربرد، از سال 2022 تا سال 2032 نشان داده شده است.
با توجه به میزان بالای واردات ماده رزورسینول به کشور، ساخت یک واحد کوچک مقیاس دانش‌بنیان تولید این ماده، برای رفع نیاز داخلی در پارک‌های شیمیایی کافی و قابل توجیه است. بنابراین، در صورت کسب دانش فنی، تجاری‌سازی این محصول، با سرمایه‌گذاری متوسط امکان‌پذیر است. قیمت بالای 5900 دلاری در هر تن از این ماده نشان‌دهنده ارزش بالای آن برای کاهش واردات و حتی توسعه صادراتی این محصول است. از سوی دگر بازار حدود 487 میلیون دلاری و رشد سالانه 3.3 درصدی آن جذابیت اقتصادی مناسبی را برای بررسی بیشتر توسعه این محصول ایجاد می‌کند.
